تخریب محیط زیست: دریاچه ارومیه و تالاب‌­های مهمی چون هامون و گاوخونی خشک شده‌­اند یا در معرض نابودی قرار دارند. برای مثال فایننشال تایمز در مورد دریاچه ارومیه هشدار داده است که با کاهش سریع ارتفاع آب دریاچه از 1996 تا کنون، میزان ذخایر آن از 31 میلیارد متر مکعب به 1.5 میلیارد رسیده است. 80 هزار پمپ آب زیرزمینی و 37 بند در اطراف دریاچه که عمدتاً برای مصارف کشاورزی است، موجب شده آب ورودی به دریاچه بسیار کاهش یابد. دولت یازدهم از آغاز بکار خود کمیته ویژه‌­ای را برای حل بحران دریاچه ارومیه تشکیل داده است. تالاب هامون نیز در سیستان و بلوچستان که زمانی با دو سه رودخانه پرآب اطرافش، گرمی و خشکی هوای سیستان و بلوچستان را تعدیل می‌­کرد، سال­ها است خشک شده و منبع پراکندگی گردوغبار در منطقه شده است. دولت ایران، بازسازی سد کجکی در افغانستان را علت اصلی کم­‌آبی رود هیرمند و خشکی تالاب هامون می­‌داند، اما ضیایی معاون آب در وزارت آب و انرژی افغانستان بیان داشته که حق‌­آبه ایران کم نشده و علت اصلی روند خشکی رودخانه، کانال­‌ها و چاه‌­هایی است که در امتداد هیرمند و شهرهای اطراف آن در ایران حفر شده است. به نظر می‌­رسد باز هم پای سوءمدیریت در میان است نه تحریم­‌های بین­‌المللی!

· کاهش آب­‌های سطحی: بسیاری از رودخانه­‌های مهم تنها در فصول خاصی از سال جریان دارند و یا به کلی خشک شد‌ه­‌اند. در این مورد می‌توان علاوه بر زاینده­‌رود، از رودخانه قره­‌سو در استان اردبیل نام برد که با وجود 285 کلیومتر طول از رشته‌­کوه تالش تا روخانه مرزی ارس، دست‌به‌گریبانِ خشکسالی است و به حالت نیمه­‌خشک درآمده است. رودخانه قزل­اوزن و تالوار نیز در شهرستان بیجار در معرض خشکی کامل قرار گرفته است. عفیفی مدیر جهاد کشاورزی شهرستان با بیان این معضل، علت اصلی آن را برداشت غیرقانونی آب توسط کشاورزان و باغداران و مدیریت نامطلوب بر منابع آبی دانست.

· مرگ گونه­‌های جانوری: بسیاری از گونه‌­های جانوری یا از بین رفته‌­اند یا دست­کم از ایران رخت بربسته­‌اند، مانند آهو و میش­‌مرغ در استان کردستان که متأسفانه علاوه بر خشکسالی و بیابان­‌زایی، صید بی­‌رویه نیز بلای جان­شان شده است. بر اثر خشکی زاینده‌­رود و در نتیجه آن، خشک‌شدن تالاب گاوخونی که اکنون تنها زه‌آب برخی زمین­‌های کشاورزی اطراف را دریافت می‌­کند، دیگر پرندگان مهاجری که از روسیه و قفقاز به جنوب کشور می‌­رفتند، در این تالاب اقامت نمی‌­کنند. به عنوان مثالی دیگر باید از ماهی‌­های رودخانه قره­‌سو در مشکین­‌شهر نام برد که بر اثر خشکی رودخانه ناشی از خشکسالی و بهره­‌برداریِ بیش از حد برای مصارف کشاورزی، در چند ماه اخیر تلف شدند. مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل، این ماهیان را شامل ماهی سیاه، سس‌ماهی، ماهی برکه‌­ای، شاه­‌کولی و کپور ماهی دانست.

· بیابان­‌زایی و گردوغبار: خشک­‌شدن زمین، جنگل‌­زدایی و بیابان­‌زایی علاوه بر تخریب زمین، موجب گسترش گردوغبار در فضای کشور شده است. لازم به ذکر است یکی از علل دیگر بیابان­‌زایی، کشت بیش از حد در یک زمین توسط کشاورزان و چرای بیش از حد دام در آن است. تنها در اصفهان، ده­‌ها هزار هکتار از زمین­‌های کشاورزی خشک شده و حدود 500 میلیون اصله درخت در چند سال اخیر از بین رفته است. به گفته مدیر کل سازمان حفاظت محیط زیست استان اصفهان، خشک­شدن تالاب گاوخونی وضعیتی را ایجاد کرده که با وزش هر باد، گرد و غبار در مناطق اطراف آن حتی شهر اصفهان پراکنده می‌­شود، جدا از اینکه شوربودن این گردوغبار و نشستن آن بر زمین­‌های کشاورزی اطراف، بر باردهی زمین­‌های کشاورزی نیز اثر منفی گذاشته است.

· کاهش محصولات: بر اثر خشک­‌شدن چاه­‌ها، 10% از تولید غلات طی سال 1386 تا 1391 شمسی کاسته شد. هم‌­اکنون نیز یک­‌چهارم زمین‌های زیرِکشت با استفاده غیراصولی و بیش­‌ازحد از آب­‌های زیرزمینی سر پاست که عواقب ناگوار خود را در سال­‌های بعد نشان خواهد داد.

· بیکاری و معضلات اجتماعی: بسیاری از کشاروزان بر اثر کم‌­آبی مجبورند به کشت دیم دست بزنند یا کشاورزی خود را تعطیل کنند. برای مثال با خشک­‌شدن زاینده‌­رود، کشاورزان اصفهان (حدود 2 میلیون نفر) به ویژه در شرق این استان با معضل جدی مواجه شده‌­اند و بسیاری از آنها به علت بیکاری مجبور شده‌­اند کشاورزی را رها کرده و عجالتاً به کارهای دیگری بپردازند.

تمدن­هایی که کمبود آب را جدی نگرفتند و ...

بی‌­آبی چیز جدیدی نیست. تمدن­‌هایی بوده‌­اند که صدها سال عمر کرده‌­اند و آثار فاخری از خود برجای گذاشته‌­اند که هنوز دانشمندان را در حیرت خود نگه داشته است. اما بر اثر تغییرات آب و هوا و کمبود آب، رخت از تاریخ بربسته‌­اند و صفحات آن را به تمدن­‌های بعدی سپرده‌­اند.

شاید عجیب­ترین مورد، تمدن دره سند باشد. هنوز این سرزمین که از هند تا ایران کشیده می‌­شده است، پر از جلگه­‌های معروف و سرسبز است و گاهی از وفور باران در سیل فرومی‌­غلتد. اما تمدن دره سند 3000 سال پیش نابود شد. دانشمندان علت اصلی آن را تغییر الگوی باران و کاهش محصول می­‌دانند. طبیعی است جمعیت 5 میلیونی آن که در دوره خود عدد بسیار بزرگی بوده و دست­کم 10% جمعیت جهان محسوب می‌­شده، نیازمند آب و غذای فراوانی بوده است. هم‌­اکنون نیز یکی از مشکلات اصلی در کم‌­آبی، جمعیت زیاد کره زمین است.

یکی دیگر از تمدن­هایی که تغییرات آب و هوایی را دست­کم گرفته و مانند بشر امروزی، با وجود این‌­همه تهدید طبیعی به کشتار یکدیگر افتادند، تمدن معروف مایا در آمریکایی مرکزی است. شهرها، خیابان­ها، بناهای تاریخی با مهندسی پیشرفته، زمین­های وسیعِ زیر کشت، کاربرد وسیع ریاضی و نگارش و تقویم و ... هر کسی را به تحسین وا­می­‌دارد. شهرهای تمدن مایا در حدود 900 میلادی از سکنه خالی شد و اکنون تنها زبان مایایی و برخی سنن آن به جا مانده است.

آب واقعاً مایه حیات است و ارزش آن را زمانی حس می­کنیم که آن را از دست می­‌دهیم. علت آن این است که هیچ چیز جای آب را نمی­‌گیرد. کاش به صورت طبیعی دچار فقدان آن می­‌شدیم. مشکل اینجا است که خدا همیشه نعمت می­‌دهد و این ما هستیم که از آن بد استفاده می‌­کنیم.

به هر حال چالشی که ما با آن روبرو هستیم، یافتن راه‌­های حفظ، مدیریت و توزیع مناسب منابع آب شیرین است.متأسفانه ایران در بین 133 کشور جهان در رتبه­‌بندی مدیریت منابع آب، بر پله 132 ایستاده است. واشنگتن­‌پست سه نشانه مدیریت ناکارآمد بر منابع آبی را فناوری نامناسب در حوزه کشاورزی، یارانه‌های سنگین دولت بر حوزه آب و فقدان برنامه ریزی بلند مدت می­‌داند.

نظرات شما عزیزان:

امیرعباس

ساعت18:26---30 بهمن 1393

[وب سایت]

خدایا دل مرا آنقدر صاف بگردان
تا قبل از پایین آمدن دستم دعایم مستجاب گردد . .

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: